Bereikbaarheid arbeidsplaatsen per auto en openbaar vervoer/fiets, 2020

Bereikbaarheid

Bereikbaarheid is de mate waarin bestemmingen vanuit een bepaald punt bereikt kunnen worden. In dit geval gaat het om de mate waarin arbeidsplaatsen vanuit de woonlocatie binnen een bepaalde reistijd bereikt kunnen worden. Zowel het vervoerssysteem als de ruimtelijke ordening hebben invloed op de bereikbaarheid; nabijheid van wonen en werken kan de bereikbaarheid van arbeidsplaatsen vergroten, net zozeer als goede vervoersverbindingen dat kunnen doen. Een goede bereikbaarheid wordt daarnaast geassocieerd met minder voertuigkilometers (mobiliteit), omdat mensen minder ver hoeven te reizen om hun werk te bereiken.

De bereikbaarheid van arbeidsplaatsen beïnvloedt de sociale en economische ontplooiingsmogelijkheden van mensen en draagt bij aan het economisch functioneren van steden en regio's. Vanuit het perspectief van het individu is bereikbaarheid van arbeidsplaatsen van belang omdat het een indicatie geeft van de toegang tot werk (en voorzieningen). Het is daarmee een belangrijke voorwaarde voor participatie in de samenleving. Bereikbaarheid is daarnaast vanuit economisch perspectief relevant, omdat nauwere verbindingen tussen economische activiteiten (bedrijven) agglomeratievorming bevordert, waardoor productiviteit en innovatie kunnen toenemen. Dit is vervolgens weer van invloed op het aanbod van werk.

Bereikbaarheid is hier uitgedrukt als het aantal bereikbare banen per auto en per openbaar vervoer in combinatie met de fiets in Nederland, gerekend vanaf de woonlocatie. Hoe langer de reistijd tussen de woonlocatie en arbeidsplaatsen, des te onaantrekkelijker een baan wordt, en hoe groter het gewicht is dat aan deze arbeidsplaatsen wordt toegekend. Omdat voorzieningen ook banen representeren, geeft de bereikbaarheid van arbeidsplaatsen een indicatie van de algehele bereikbaarheid van werk en voorzieningen in Nederland.

Randstad heeft hoogste bereikbaarheid, maar grote verschillen tussen auto en openbaar vervoer/fiets

De bereikbaarheidsindicatoren in figuur 1 en 2 (Bereikbaarheid arbeidsplaatsen Auto en Openbaar vervoer/fiets) laten zien dat er per auto en per openbaar vervoer/ fiets in de ochtendspits (tussen 7:00 tot 9:00 uur) grote verschillen zijn in bereikbaarheid, evenals tussen de verschillende regio's in Nederland. In de Randstad is de bereikbaarheid van arbeidsplaatsen het hoogst, zowel met de auto als per openbaar vervoer/fiets, waarbij de grotere nabijheid van arbeidsplaatsen duidelijk opweegt tegen de gemiddeld lagere reissnelheden.

Uit tabel 1 blijkt dat in de ochtendspits de bereikbaarheid per openbaar vervoer/fiets gemiddeld 61,5% lager ligt dan de bereikbaarheid per auto. Dit verschil loopt op in de daluren tussen 12:00 en 14:00 uur, wanneer de bereikbaarheid per openbaar vervoer/fiets gemiddeld 62,9% lager ligt dan de bereikbaarheid per auto, omdat de congestie op het wegennet dan beperkter is terwijl openbaar vervoersfrequenties buiten de spits lager zijn. Dit blijkt ook uit de gemiddeld hogere autobereikbaarheid (+0,7%) ten opzichte van een lagere openbaar vervoer/fiets bereikbaarheid (-3,5%) in de daluren. Mensen die afhankelijk zijn van openbaar vervoer en fiets zijn daarmee, zowel in de spits- als dalperiode, dus relatief slechter af in termen van bereikbare arbeidsplaatsen dan automobilisten.

Verschillen in bereikbaarheid het grootst per openbaar vervoer/fiets, bereikbaarheid per auto aanzienlijk hoger

De bereikbaarheid van arbeidsplaatsen per auto en per openbaar vervoer/ fiets verschilt sterk tussen stedelijk en landelijk gebied. Uit Grafiek 1 blijkt dat de bereikbaarheid zowel in de spits- als in de daluren voor beide modaliteiten veruit het hoogst is in zeer sterk stedelijk gebied. Met name de bereikbaarheid per openbaar vervoer en fiets neemt snel af met de verschuiving naar laag/niet-stedelijk gebied. Dit volgt uit de relatief hoge nabijheid van arbeidsplaatsen en de uitgebreide openbaar vervoer- en fietsvoorzieningen in de stedelijk gebied.

Uit Tabel 2 blijkt dat de bereikbaarheid per auto in zeer sterk stedelijk gebied, zowel in de spits- als in de daluren, ruim 60% hoger ligt dan in niet-stedelijk gebied. Per openbaar vervoer/ fiets is de bereikbaarheid in zeer sterk stedelijk gebied gemiddeld bijna 90% hoger in vergelijking met niet-stedelijk gebied. Mensen die afhankelijk zijn van openbaar vervoer en fiets zijn daarmee, met name buiten de sterk stedelijke gebieden, dus relatief slechter af in termen van bereikbare arbeidsplaatsen dan automobilisten. Buiten deze sterk stedelijke gebieden woont nog altijd meer dan de helft van alle inwoners. De verschillen in bereikbaarheid tussen de spits- en daluren zijn daarentegen zowel voor openbaar vervoer/fiets als voor de auto relatief beperkt, dat samenhangt met de gehanteerde periode voor daluren (12:00-14:00u), waarin drukte op de wegen en openbaar vervoersfrequenties beperkt afwijken van de periode voor de spitsuren (7:00-9:00u). In de avonduren of in het weekend zullen de verschillen in bereikbaarheid aanmerkelijk groter zijn.