Interconnectiecapaciteit elektriciteit, 2015 - 2023

Aandeel duurzame energiebronnen in de elektriciteitsproductie

De opwekking van elektriciteit in Nederland en Europa was traditioneel gebaseerd op kolen, gas en uranium. Nu duurzame energiebronnen in de vorm van onder andere zon, wind en biomassa een steeds groter aandeel hebben in de opwekking van elektriciteit vormt de uitwisseling van elektriciteit tussen landen een steeds belangrijker onderdeel van de elektriciteitsmarkt. Met name de elektriciteit die wordt opgewekt door wind- en zonne-energie is vaak op andere locaties nodig dan het wordt geproduceerd. Het aandeel van wind, zon, biomassa en waterkracht in de netto opgewekte elektriciteit in Nederland is in de periode 2015-2023 toegenomen van 12,4 naar 47,8 procent (CBS 2024).

In- en uitvoercapaciteit tussen Nederland en andere landen

Een belangrijk aspect van een geïntegreerde Europese elektriciteitsmarkt is de ontwikkeling van grensoverschrijdende netwerkverbindingen, de zogenaamde interconnecties. Nederland heeft voor het transport van elektriciteit interconnecties met Duitsland, België, Verenigd Koninkrijk, Denemarken en Noorwegen.

De capaciteit tussen België en Nederland (Rilland-Zandvliet en Maasbracht-Van Eyck, Kinrooi) is in 2019 uitgebreid tot 1700 megawatt. Tot en met 2022 was de netwerkuitbreiding tussen Nederland en België alleen beschikbaar van België naar Nederland. De oorzaak hiervan lag bij de nucleaire centrale in het Belgische Doel. Het netwerk rond deze plaats had niet de capaciteit om de maximale import vanuit Nederland en de productie van de kerncentrale te kunnen verwerken. In 2018 is de 1500 megawatt verbinding tussen Doetinchem en Wesel, Duitsland tot stand gebracht. Hiermee nam de capaciteit tussen Nederland en Duitsland toe tot circa 4 gigawatt (Hengelo-Gronau, Maasbracht-Siersdorf, Meeden-Diele). Sinds 2010 beschikt Nederland over een verbinding met Noorwegen (NorNed-kabel) van 700 megawatt en sinds 2011 een 1000 megawatt verbinding met het Verenigd Koninkrijk (BritNed-kabel). In 2019 is de Cobrakabel van 700 megawatt tussen Nederland en Denemarken deels in gebruik genomen. Sinds 2020 is deze kabel volledig beschikbaar (TenneT 2021).

Netto-exporteur van elektriciteit

In 2023 werd 25 miljard kilowattuur (kWh) aan elektriciteit uitgevoerd, 10 procent meer dan in 2022. De totale invoer van elektriciteit steeg in 2023 met 5 procent naar 19 miljard kWh en er werd netto dus 5,7 miljard kWh elektriciteit uitgevoerd. Ook in de jaren 2020 (netto 2,7 miljard kWh uitgevoerd) en 2022 (netto 4,3 miljard kWh uitgevoerd) was Nederland een netto exporteur van elektriciteit (CBS 2024).

Het grootste gedeelte van de export ging naar Duitsland (40 procent, 10 miljard kWh), daarna België (33 procent, 8 miljard kWh) en het Verenigd Koninkrijk (17 procent, 4 miljard kWh). Naar Duitsland werd in 2023 13 procent meer elektriciteit uitgevoerd dan in 2022, wat mede werd veroorzaakt door de sluiting van de laatste Duitse kerncentrale (CBS 2024). Ook exporteerde Nederland in 2023 meer elektriciteit naar het Verenigd Koninkrijk (18 procent).

De invoer vanuit Noorwegen nam toe met 1,1 miljard kWh. Dit werd veroorzaakt door de gestegen productie van Noorse waterkrachtcentrales (CBS 2024)

Europese doelstelling interconnectiecapaciteit

De Europese Unie heeft in 2014 een afspraak voor 2020 geformuleerd met betrekking tot de interconnectiecapaciteit tussen lidstaten. Afgesproken is dat landen minimaal 10% van hun geproduceerde elektriciteit in totaal moeten kunnen transporteren naar buurlanden (Europese Commissie 2017). 

Later is deze doelstelling bijgesteld, waarbij wordt uitgegaan van een interconnectiedoelstelling voor elektriciteit van ten minste 15% in 2030. Dit betekent dat elk land over elektriciteitsverbindingen met buurlanden moet beschikken waarmee ten minste 15% van de op zijn grondgebied geproduceerde elektriciteit naar kan worden getransporteerd  (Europese Commissie 2018)

Nederland heeft in 2023 122 miljard kWh elektriciteit geproduceerd (bruto productie) waar in totaal 25,2 miljard kWh, 20 procent, van werd geëxporteerd.