Belasting oppervlaktewater door gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2022

De belasting van het oppervlaktewater door emissies vanuit landbouwkundig gebruik is voor 2022 niet opnieuw berekend. De cijfers zijn gelijk gehouden aan die van 2021. De trend in de belasting verschilt per werkzame stof. De belasting met imidacloprid was fors gedaald van 41 kg in 2015 tot 0,9 kg in 2022. Bij MCPA en glyfosaat is de belasting afgenomen ten opzichte van 2015 maar voor glyfosaat is die nog wel hoger dan in 2010. De belasting met Terbutylazine ligt inmiddels weer onder het niveau van 2010.

Trends gewasbeschermingsmiddelen

Gewasbeschermingsmiddelen kunnen in het oppervlaktewater terechtkomen door verwaaien (drift) en afspoeling vanaf de bodem naar omliggende oppervlaktewateren (Kruijne et al., 2012). De gegevens over de belasting van het oppervlaktewater worden berekend voor 2005 en later. Het gebruik van individuele gewasbeschermingsmiddelen is een keuze van de landbouwer terwijl het beschikbare middelenpakket vooral wordt bepaald door de middelenfabrikanten en door het Europees geharmoniseerde toelatingsbeleid (CTGB, 2024). Soms gaat een daling van het gebruik en de emissie van het ene middel gepaard met een stijging van één of meerdere andere middelen. Maar dat is met deze indicator niet na te gaan. De focus is op ontwikkelingen binnen de 4 geselecteerde stoffen.

Voor het herbicide glyfosaat is de bijdrage vanuit gebruik in de landbouw beperkt maar door het verbod op gebruik in het stedelijk groenbeheer is dit wel de belangrijkste bron geworden. Door het gebruiksverbod in de landbouw voor het insecticide imidacloprid, heeft dit middel vrijwel alleen nog biocide toepassingen (zoals vlooienbestrijding bij huisdieren). Deze bijdragen zijn niet opgenomen in deze indicator. Bij MCPA veroorzaakt het gebruik in de landbouw de belangrijkste bijdrage.

Het herbicide terbutylazine wordt nagenoeg uitsluitend gebruikt in de land- en tuinbouw voor onkruidbestrijding bij de teelt van mais. De toegelaten middelen bevatten naast terbutylazine ook andere actieve stoffen, zoals mesotrion, dimethenamide-P en S-metolachloor. Deze vallen buiten de indicator.

Herkomst gegevens

De gegevens zijn afkomstig van de Nationale Milieu Indicator (NMI), een gewasbeschermingsmiddelen-rekenmodel/database (zie ook WEnR & RIVM, 2024) en zijn gebaseerd op afzet- en gebruikscijfers. Voor het jaar 2005 is daarvoor de NMI versie 3 gebruikt en vanaf 2010 versie 4. Voor 2022 zijn de cijfers van 2021 door-gekopieerd in de Emissieregistratie.

Voor een beschrijving van de verschillen tussen de NMI3 en NMI4, zie WEnR & RIVM (2024). De afzetcijfers komen jaarlijks van het Ministerie Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) en de gebruikscijfers 4 jaarlijks van CBS. Ook de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) en Wageningen Economic Research (WECR) leveren gebruikscijfers voor respectievelijk grondontsmetting en gebruik in grasland. In totaal worden in de NMI database voor 203 (werkzame stoffen van) gewasbeschermingsmiddelen de emissies berekend.

Bronnen

Emissieregistratie (2024). Website Emissieregistratie: jaarcijfers 2022. RIVM, Bilthoven; PBL, Den Haag; CBS, Den Haag; RWS-WVL, Lelystad; WEnR, Wageningen; Deltares, Utrecht; RVO, Utrecht en TNO, Utrecht.
CTGB (2024). Website CTGB. College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Wageningen.
WEnR en RIVM (2024). Factsheet Emissies landbouwbestrijdingsmiddelen (emissieregistratie.nl), versie mei 2024.
Kruijne, R et al. (2012). Dutch Environmental Risk Indicator for Plant Protection Products; NMI 3. Alterra rapport 2250.1 Wageningen.

Relevante informatie

Recente cijfers en beschrijvingen van gehanteerde berekeningswijzen (meta-informatie) kunnen in detail bekeken worden op de website van de Emissieregistratie.
Belasting van het oppervlaktewater naar herkomst

Deze indicator is afkomstig van het Compendium voor de Leefomgeving (CLO). Voor de volledige indicator en eventueel een actuelere versie kunt u deze indicator in het CLO bezoeken.